Номер 189, страница 110 - гдз по белорусскому языку 10 класс учебник Валочка, Васюковіч

189. Прачытайце тэкст. Спішыце абзац, у якім падаецца рэцэпт гатавання мараканскага чаю. Раскрыйце дужкі, устаўце прапушчаныя літары, пастаўце неабходныя знакі прыпынку.

Мараканскі чай

У мараканскім кафэ гучаць мяккія, пяшчотныя мелодыі. Музыканты ў круглых шапачках — фесках — сядзяць пасярод невялікага памяшкання. Вакол нізенькія столікі і канапкі на трох-чатырох чалавек.

На сцэнах вісяць старажытныя арабскія стрэльбы з даўжэзнымі стваламі і перламутравымі інкрустацыямі на прыкладах, крывыя шаблі, кінжалы, гліняныя і драўляныя блюды.

Афіцыянт у белым адзенні і чырвонай фесцы прыносіць невялікія вузкія шклянкі з зялёным чаем. У кожнай з іх — лісточкі мяты. Вельмі салодкія і духмяны, мараканскі чай прыемна ахалоджвае рот і горла.

Нам тлумачаць як трэба гатаваць чай па(?)мараканску. У медны чайнік засыпаецца зялёны чай і кладзецца столькі цукр(?) колькі можа эм(?)сцiцца ў чайнік(?) . Усё гэта завар(?)ваецца і насто(?)ваецца. Потым у густы гарачы сіроп кладуць свежыя лісты мяты. Перад тым як наліць у шклянку ча(?) туды так(сама) кладуць мяту. Пасля таго як выпіты першыя шклянкі ў чайнік кладзецца новая порцыя цукр(?) і новыя лісткі мяты наліваецца свежы вар. Чай больш не па(д/т)сыпаецца.

У Марока зялёны чай прыгатава(н/нн)ы такім спосабам з(?)яўляецца любімым нацы(?)нальным напоем.

Мараканцы ў кафэ гучна сёрбаюць мятны чай і прыцмокваюць з вялікім задавальненнем. Мы п’ём з не меншай асалодай. Нам мараканскі чай спадабаўся (Паводле В. Вольскага).

У якіх значэннях ужыты ў тэксце назоўнік чай?

Для даведкі: чай — 1) высушаныя і асобым спосабам апрацаваныя лісты вечназялёнага чайнага дрэва, на якіх настоиваюць духмяны напітак; 2) гарачы напітак, настоены на лісці гэтай расліны; 3) працэс піцця такога напітку.

Як адным словам беларусы называюць працэс піцця чаю?

Да якіх слоў — адназначных ці мнагазначных — адносіцца назоўнік блюда ў беларускай мове, слова блюдо ў рускай?

Як называюцца пары слоў тыпу прыклад — прыклад, стрэльба — стральба?

На аснове якога спосабу пераносу — метафары, метаніміі ці сінекдахі — узнікла новае значэнне ў назоўніка шклянка ў словазлучэнні выпіты першыя шклянкі?

Выпішыце з тэксту назоўнікі і прыметнікі з суфіксамі суб’ектыўнай ацэнкі. Абазначце суфіксы. Якія дадатковыя сэнсавыя адценні яны надаюць словам?

Этымалагічна слова гарбата паходзіць ад польскага herbata, а тое ў сваю чаргу — ад лацінскага herba ‘зелле’ і новалацінскага thea (ад кітайскага tē ‘высушаныя лісты раслін сямейства чайных’). З улікам этымалагічнай даведкі вызначце, якое з прыведзеных тлумачэнняў лексічнага значэння слова гарбата з’яўляецца, на вашу думку, найбольш правільным. Абгрунтуйце сваё меркаванне.

1) Гарбата — тое, што і чай (А. М. Булыка).

2) Гарбата — чай, завараны на травах (І. Р. Шкраба).

Раскажыце пра вядомыя вам спосабы гатавання чаю.

Нам тлумачаць, як трэба гатаваць чай па-мараканску. У медны чайнік засыпаецца зялёны чай і кладзецца столькі цукру, колькі можа змясціцца ў чайнік. Усё гэта заварваецца і настойваецца. Потым у густы гарачы сіроп кладуць свежыя лісты мяты. Перад тым як наліць у шклянку чай, туды таксама кладуць мяту. Пасля таго як выпіты першыя шклянкі, у чайнік кладзецца новая порцыя цукру і новыя лісткі мяты, наліваецца свежы вар. Чай больш не падсыпаецца. У Марока зялёны чай, прыгатаваны такім спосабам, з'яўляецца любімым нацыянальным напоем.

1. У тэксце назоўнік чай ужыты ў значэннях: 1) высушаныя і асобым спосабам апрацаваныя лісты вечназялёнага чайнага дрэва (засыпаецца зялёны чай); 2) гарачы напітак, настоены на лісці гэтай расліны (наліць у шклянку чай, мятны чай).

2. Працэс піцця чаю беларусы называюць адным словам — чаяванне.

3. У беларускай мове назоўнік блюда з'яўляецца адназначным словам (пазначае прадмет посуду), у рускай мове слова блюдо з'яўляецца мнагазначным (пазначае і посуд, і страву).

4. Пары слоў тыпу пры́клад — прыкла́д, стрэ́льба — стральба́ называюцца акцэнталагічнымі дублетамі (або акцэнтнымі варыянтамі).

5. Новае значэнне ў назоўніка шклянка ў словазлучэнні выпіты першыя шклянкі ўзнікла на аснове метаніміі (перанос назвы з ёмістасці на яе змесціва).

6.

7. Найбольш правільным з'яўляецца другое тлумачэнне: 2) Гарбата — чай, завараны на травах (І. Р. Шкраба). Абгрунтаванне: этымалогія слова гарбата (ад лацінскага herba — ‘трава, зелле’) непасрэдна ўказвае на сувязь напою з травамі. Таму вызначэнне, якое ўключае гэты кампанент, больш дакладна адлюстроўвае першапачатковы сэнс слова.

8. Адзін з самых распаўсюджаных спосабаў гатавання чорнага чаю — заліць чайныя лісты або чайны пакецік кіпенем у кубку ці заварніку. Настойваць некалькі хвілін, пасля чаго можна дадаць па смаку цукар, лімон, мёд ці малако. Зялёны чай часта заварваюць вадой, тэмпература якой каля 80°C, каб пазбегнуць горычы ў смаку.