Номер 81, страница 61 - гдз по белорусскому языку 11 класс учебник Валочка, Васюковіч

81. Прачытайце разважанні айчыннага мовазнаўца Міхася Яўневіча. Карыстаючыся прыведзеным каментарыем як узорам, назавіце ўмовы адасаблення/неадасаблення (пры адпаведных зменах) у наступных сказах. Якія ўмовы — граматычныя або сэнсавыя — з’яўляюцца, на вашу думку, вырашальнымі пры адасабленні членаў сказа?

Пры разглядзе сказаў з адасобленымі членамі часта на першы план ставяцца граматычныя ўмовы адасаблення. Фактычна ж℠ асноўнай умовай адасаблення з’яўляецца дадатковая сэнсавая нагрузка, якую выконвае той ці іншы даданы член сказа. Таму пры аднальковых граматычных умовах тое самае спалучэнне слоў можа адасабляцца і не адасабляцца ў залежнасці ад яго сэнсавай нагрузкі. Так, у сказе Адагрэтая за вясну зямля набрала сіл (Я. Колас) спалучэнне адагрэтая за вясну выступае толькі ў сваім асноўным значэнні і таму не адасабляецца. Калі ж мы інтанацыйна выдзелім гэтыя словы, то ўзмоцніцца іх сувязь з выказнікам набрала сіл, гэта спалучэнне набудзе адценне прычыннага значэння і, вядома, адасобіцца: Адагрэтая за вясну, зямля набрала сіл.

1. Месяц, яркі і круглы, абліў наваколле халодным святлом (З. Бядуля).

2. На палях нерухома ляжала восень, шэрая, аднастайная (І. Шамякін).

3. Услед за крыгамі плыве ў Волзе вымытае℠ сонца (С. Грахоўскі).

4. Працяты марозам снег хрустка скрыпеў пад нагамі дзеда Талаша (Я. Колас).

5. Васіль угледзеўся ў вышытае зорамі неба (І. Мележ).

На нашу думку, больш вырашальнымі пры адасабленні з’яўляюцца сэнсавыя ўмовы. Калі граматычныя ўмовы (напрыклад, пазіцыя азначэння) часта з’яўляюцца фармальным патрабаваннем, то сэнсавыя ўмовы — гэта свядомы выбар аўтара. Наданне члену сказа дадатковага значэння (прычыны, уступкі, удакладнення) робіць выказванне больш глыбокім, вобразным і выразным. Такое адасабленне нясе значна большую экспрэсіўную нагрузку.