Номер 348, страница 216 - гдз по белорусскому языку 10 класс учебник Валочка, Васюковіч

348. Адкажыце на пытанні. Выканайце заданні.

акцэнталогія лепшы МОЦНЫ сумленны марыць любоўфразеалогія любіць МОВАмарфалогія гасцінна родны надзея узорна Бацькаўшчына надзейна працавіты арфаэпія шанаваць пяшчотны сінтаксісвера кахаць Спадчына ветліва МАУЛЕННЕфанетыка аддана жыць спадзявацца Айчыналексіка будаваць Радзімашчыры сумленна прыгожа

1. Раскажыце пра ролю беларускай мовы ў жыцці чалавека і грамадства. Як часта вы гаворыце па-беларуску? Якую адзнаку вы паставілі б сабе за веданне беларускай мовы? Матывуйце сваё рашэнне.

2. Назавіце лінгвістычныя тэрміны з вывучаных раздзелаў. Дайце ім азначэнні.

3. Пералічыце асноўныя прыметы тэксту. Ахарактарызуйце іх.

4. Зрабіце словаўтваральны разбор і разбор па саставе слоў грамадства, руплівы, шчыраваць, па-святочнаму. Якая мэта гэтых разбораў? Чым яны адрозніваюцца?

5. Раскажыце (з абавязковым выкарыстаннем прыкладаў) пра адну з часцін мовы па наступным плане: а) агульнае значэнне; б) марфалагічныя прыметы; в) словаўтваральныя асаблівасці; г) сінтаксічная роля.

1. Беларуская мова адыгрывае ключавую ролю ў жыцці чалавека і грамадства, бо яна з'яўляецца не проста сродкам зносін, але і асновай нацыянальнай культуры, гістарычнай памяці і самасвядомасці народа. Мова яднае пакаленні, захоўвае ўнікальны погляд на свет і духоўныя каштоўнасці, такія як любоў да Айчыны, шчодрасць і працавітасць. Валоданне роднай мовай дазваляе глыбей зразумець свае карані і адчуць сябе часткай вялікай супольнасці.

Я імкнуся часцей размаўляць па-беларуску, асабліва ў сям'і і з сябрамі, чытаю беларускую літаратуру. За сваё веданне беларускай мовы я паставіў бы сабе 8 балаў. Я добра разумею мову, магу свабодна чытаць і пісаць, але часам не хапае практыкі жывых зносін, каб маё маўленне было яшчэ больш багатым і натуральным.

2. Фанэтыка — раздзел мовазнаўства, які вывучае гукі мовы і правілы іх спалучэння.

Арфаэпія — раздзел мовазнаўства, які вывучае нормы літаратурнага вымаўлення.

Лексіка — сукупнасць усіх слоў, што існуюць у мове.

Марфалогія — раздзел граматыкі, які вывучае слова як часціну мовы, яго формы і граматычныя значэнні.

Сінтаксіс — раздзел граматыкі, які вывучае будову словазлучэнняў і сказаў.

Фразеалогія — раздзел мовазнаўства, які вывучае ўстойлівыя спалучэнні слоў (фразеалагізмы).

Акцэнталогія — раздзел мовазнаўства, які вывучае асаблівасці і функцыі націску.

3. Асноўныя прыметы тэксту:

Звязнасць — усе часткі тэксту (сказы, абзацы) звязаны паміж сабой па сэнсе і граматычна.

Цэласнасць — тэкст успрымаецца як адзінае цэлае дзякуючы адзінству тэмы і асноўнай думкі.

Інфарматыўнасць — тэкст нясе ў сабе пэўную інфармацыю, паведамленне.

Завершанасць — тэкст мае сэнсавую і структурную закончанасць, раскрывае тэму і асноўную думку.

Члянімасць — тэкст можна падзяліць на больш дробныя сэнсавыя адзінкі: часткі, абзацы, сказы.

4.

Мэта гэтых разбораў — паказаць будову слова і спосабы ўтварэння новых слоў у мове. Гэта дапамагае лепш разумець значэнне слоў і правільна іх ужываць.

Разборы адрозніваюцца сваёй задачай. Разбор па саставе (марфемны) вылучае ўсе марфемы, з якіх складаецца слова ў яго сучасным выглядзе. Словаўтваральны разбор вызначае, ад якога зыходнага слова і з дапамогай якіх сродкаў утворана новае слова.

5. Разгледзім часціну мовы назоўнік на прыкладах з воблака слоў.

а) агульнае значэнне: назоўнік абазначае прадмет у шырокім сэнсе (рэчы, асобы, з'явы, паняцці) і адказвае на пытанні хто? або што?. Прыклады: што? — мова, Радзіма, спадчына, маўленне, надзея; хто? — чалавек (дразумяецца).

б) марфалагічныя прыметы: назоўнікі маюць род (мужчынскі, жаночы, ніякі), які з'яўляецца пастаяннай прыметай (мова — жаночы род, маўленне — ніякі род). Змяняюцца па ліках (адзіночны і множны: мова — мовы) і склонах (Н.с. мова, Р.с. мовы, Д.с. мове).

в) словаўтваральныя асаблівасці: назоўнікі ўтвараюцца рознымі спосабамі. Напрыклад, суфіксальным: маўленне (ад мовіць), Бацькаўшчына (ад бацька); складаннем асноў і інш.

г) сінтаксічная роля: у сказе назоўнік часцей за ўсё з'яўляецца дзейнікам або дапаўненнем. Напрыклад: Мова — гэта спадчына народа (назоўнікі мова і спадчына з'яўляюцца дзейнікам і выказнікам). Мы шануем мову (назоўнік мову з'яўляецца дапаўненнем).