Номер 57, страница 39 - гдз по белорусскому языку 10 класс учебник Валочка, Васюковіч

57. Прачытайце. Сфармулюйце і запішыце асноўную думку тэксту. Раскажыце, якія арфаэпічныя нормы адлюстроўваюць выдзеленыя словы.

Не так даўно надта вядомы сталічны хлебны магазін атрымаў новае найменне. Цяпер ён мае назву «Каравай». Але не назва мяне зацікавіла, а падслуханы ля касы дыялог.

— Мне «Старажытны», — кажа адзін.

— А мне «Траецкі», — просіць другі.

— А мне «Чабаровы», — гаворыць трэці.

А ёсць яшчэ хлеб «Беларускі», «Нарачанскі», «Раўбіцкі»... І гэтaкі водар ідзе ад назваў! Слухаючы, як вымаўляюцца ля касы назвы розных гатункаў хлеба, падумаў: вось і нікога змушаць не трэба. У хлебнай краме ўсе гавораць па-беларуску. Само жыццё вымагае гэта рабіць.

Хай сабе хлебная крама «Каравай» яшчэ не моўны аазіс, але прыемна, што тут цэлы дзень, няспынна, ні на хвілінку не заціхаючы, гучаць родныя назвы. Хлеб і слова павінны быць побач. Абодва яны — вытокі нашага жыцця (Паводле У. Содаля).

Выпішыце з тэксту сінонімы. Карыстаючыся слоўнікам, запішыце сінанімічныя рады да слоў назва, гаварыць, родныя (словы), вытокі.

• Выпішыце складаны сказ, зрабіце яго сінтаксічны разбор.

• Якія цікавыя беларускамоўныя назвы для новых гатункаў хлеба (цукерак, печыва) вы можаце прапанаваць?

Асноўная думка тэксту: родная мова з'яўляецца жывой і неад'емнай часткай жыцця народа. Яна жыве і развіваецца ў штодзённым ужытку, напрыклад, у назвах прадуктаў, і не патрабуе прымусу. Любоў і павага да роднага слова ўзбагачаюць духоўны свет чалавека.

Выдзеленыя словы ілюструюць наступныя арфаэпічныя нормы беларускай мовы:

надта [на́та], падслуханы [пацслу́ханы] — аглушэнне звонкіх зычных перад глухімі;

ад назваў [ад‿на́зваў] — захаванне звонкасці зычнага [д] перад санорным [н];

не трэба, не моўны, не заціхаючы — вымаўленне ненаціскнога [э] ў часціцы не;

жыцця [жыц':а́] — падоўжанае вымаўленне мяккага зычнага [ц'] паміж галоснымі.

📖 Сінонімы з тэксту: назва – найменне.

Сінанімічныя рады:

назва: найменне, імя.

гаварыць: казаць, размаўляць, гутарыць, маўляць.

родныя (словы): матчыны, бацькоўскія, айчынныя.

вытокі: крыніцы, пачаткі, асновы, карані.

•Хай сабе хлебная крама «Каравай» яшчэ не моўны аазіс, але прыемна, што тут цэлы дзень, няспынна, ні на хвілінку не заціхаючы, гучаць родныя назвы.

Гэта складаны сказ з рознымі відамі сувязі: злучальнай і падпарадкавальнай. Першая і другая часткі звязаны злучнікам але. Трэцяя частка (даданая дапаўняльная) далучаецца да другой злучнікам што. Сказ ускладнены адасобленай акалічнасцю, выражанай дзеепрыслоўным зваротам няспынна, ні на хвілінку не заціхаючы.

Прыклады беларускамоўных назваў для новых гатункаў прадукцыі:

Хлеб: «Спадчына», «Жытнёвы», «Сонечны», «Крынічны».

Цукеркі: «Папараць-кветка», «Буслік», «Валошка», «Лянок».

Печыва: «Прысмакі», «Вячоркі», «Калі ласка», «Чараўніца».