Номер 1, страница 78 - гдз по белорусской литературе 10 класс учебник Бязлепкіна-Чарнякевіч, Акушэвіч

1. У якіх сацыяльна-палітычных і эканамічных умовах развівалася беларуская культура ў XIX стагоддзі?

1. У XIX стагоддзі беларуская культура развівалася ў складаных сацыяльна-палітычных і эканамічных умовах, звязаных з знаходжаннем беларускіх зямель у складзе Расійскай імперыі.

Сацыяльна-палітычныя ўмовы:

Па-першае, гэта была палітыка русіфікацыі, якую праводзіў царскі ўрад. Яна прадугледжвала забарону беларускай мовы ў афіцыйнай сферы, школьніцтве і друку (асабліва пасля паўстання 1863–1864 гг.), а таксама ліквідацыю ў 1839 г. уніяцкай царквы, што было моцным ударам па нацыянальнай самабытнасці.

Па-другое, у грамадстве дамінавалі польская (сярод шляхты) і руская (сярод чыноўніцтва і гараджан) культуры. Беларуская ж культура і мова захоўваліся пераважна ў сялянскім асяроддзі, якое складала абсалютную большасць насельніцтва.

Па-трэцяе, важны ўплыў аказалі нацыянальна-вызваленчыя паўстанні 1830–1831 гг. і 1863–1864 гг. Хоць яны і пацярпелі паражэнне і прывялі да ўзмацнення ўрадавых рэпрэсій, гэтыя падзеі спрыялі абуджэнню нацыянальнай свядомасці.

Па-чацвёртае, менавіта ў XIX ст. пачалося беларускае нацыянальнае адраджэнне, звязанае з дзейнасцю інтэлігенцыі, якая пачала вывучаць гісторыю, фальклор і мову беларусаў, ствараць літаратурныя творы на роднай мове (В. Дунін-Марцінкевіч, Ф. Багушэвіч).

Эканамічныя ўмовы:

У першай палове XIX ст. эканоміка грунтавалася на прыгонным праве, якое абумовіла беднасць і нізкі ўзровень пісьменнасці сялянства — асноўнага носьбіта народнай культуры.

Адмена прыгоннага права ў 1861 г. і паступовае развіццё капіталізму ў другой палове стагоддзя стварылі новыя сацыяльныя ўмовы, спрыялі росту гарадоў і павышэнню сацыяльнай мабільнасці. Аднак Беларусь заставалася пераважна аграрным краем з захаваннем шматлікіх перажыткаў феадалізму, а цяжкае матэрыяльнае становішча большасці насельніцтва абмяжоўвала доступ да адукацыі і культуры.