Номер 142, страница 98 - гдз по белорусскому языку 11 класс учебник Валочка, Васюковіч

142. Прачытайце. Перадайце змест кожнага абзаца з дапамогай складаназлучаных сказаў.

Як вядома, простыя сказы больш характэрныя для гутарковага маўлення, складаныя часцей ужываюцца ў кніжнай мове. Гэта зразумела: кніжная мова адлюстроўвае складаныя, рознабаковыя сувязі прадметаў і з’яў у іх прычынна-выніковай залежнасці. Ва ўсіх стылях складаныя сказы выкарыстоўваюцца па-рознаму. Так, доказана-лагічны характар выкладу ў навуковым тэксце патрабуе складаназалежных сказаў з даданымі часткамі ўмовы і прычыны, а таксама з даданымі азначальнымі часткамі — для азначэння паняццяў і ілюстравання з’яў. У мастацкім стылі пераважаюць складаназалежныя сказы з даданымі часткамі часу і даданымі азначальнымі.

Выбар аўтарам таго ці іншага тыпу сказа — складанага ці простага, складаназалежнага ці складаназлучанага, злучнікавага ці бяззлучнікавага — вызначаецца ў першую чаргу сэнсавымі і стылістычнымі асаблівасцямі кантэксту.

Памылкі ў пабудове складаных сказаў могуць быць звязаны з парушэннем парадку слоў у аднародных даданых частках: у іх павінен захоўвацца прамы ці адваротны парадак. Няудалым можна лічыць такі сказ: Міхал падышоў да акна і ўбачыў казачнае відовішча, дзе снегавая роўнядзь зіхацела пад промнямі зімовага сонца, дзе дрэвы застылі пад цяжкім інеем і задумліва спыніла свой ход рака. У трэцяй аднароднай частцы варта выкарыстаць прамы парадак слоў: рака задумліва спыніла свой ход.

Распаўсюджаныя памылкі ў пабудове складаных сказаў звязаны з тым, што ў якасці аднародных спалучаюцца член сказа і даданая частка: Міхась быў зачараваны тым, якія змены адбыліся ў прыродзе і зімовай прыгажосцю. Правільна: Міхась быў зачараваны зменамі, якія адбыліся ў прыродзе, і зімовай прыгажосцю. Або: Міхась быў зачараваны тым, якія змены адбыліся ў прыродзе і як прыгожа стала навокал (В. Кузьміч).

Пісьмова адкажыце на пытанні:

1. Чаму складаныя сказы часцей ужываюцца ў кніжнай мове?

2. Ад чаго залежыць выбар аўтарам тыпу сказа?

3. Якія тыповыя памылкі сустракаюцца пры ўжыванні складаных сказаў?

1. Складаныя сказы часцей ужываюцца ў кніжнай мове, таму што кніжная мова адлюстроўвае складаныя, рознабаковыя сувязі прадметаў і з’яў у іх прычынна-выніковай залежнасці.

2. Выбар аўтарам тыпу сказа залежыць у першую чаргу ад сэнсавых і стылістычных асаблівасцей кантэксту.

3. Тыповымі памылкамі пры ўжыванні складаных сказаў з'яўляюцца: парушэнне парадку слоў у аднародных даданых частках; спалучэнне ў якасці аднародных члена сказа і даданай часткі.