Номер 47, страница 32 - гдз по белорусскому языку 10 класс учебник Валочка, Васюковіч

47. Прачытайце тэкст. Пісьмова тэзісна перададзе яго змест, выкарыстоўваючы беларускія маўленчыя формулы этыкету.

Маўленчы этыкет — з’ява ўніверсальная, аднак у той жа час кожны народ склаў сваю, адмысловую сістэму правіл маўленчых паводзін. Так, калі ў Расіі пры сустрэчы абменьваюцца пажаданнем быць здаровым — Здравствуйтe!, то ў Германіі, згодна з этыкетам, да 12 гадзін дня жадаюць добрай раніцы, з 12 да 17 — добрага дня, а далей — добрага вечара, але могуць абмежавацца і звычайным прывітаннем. У большасці еўрапейскіх краін і ў Амерыцы прывітанне ўтрымлівае пытанне: Як справы? У адказ атрымліваюць: Добра ці Нармальна, а затым задаецца аналагічнае сустрэчнае пытанне, пры гэтым не прынята адказваць, што справы дрэнныя. Беларусы ўжываюць наступныя прывітанні і развітанні: Дзень добры!, Добры вечар!, Дабранач! (апошняе выкарыстоўваецца і як развітанне на ноч, і як пажаданне, аналагічнае рускаму Спокойной ночи!), Добрага ранку!, Да пабачэння! (пры жаданні новай сустрэчы), Бывай(це)! (руск. Прощай(те)!), Бывай здароў! (Здаровенька!), Будзь(ма)! (у любой сітуацыі), Жадаю (зычу) усяго найлепшага!

У нашай краіне, у сітуацыі руска-беларускага двухмоўя, трэба ў аднолькавай ступені валодаць як беларускімі, так і рускімі этыкетнымі маўленчымі нормамі. Пры гэтым неабходна ўлічваць, што аднолькавыя камунікатыўныя намеры ў рускай і беларускай мовах могуць выражацца па-рознаму. Напрыклад, беларуск. Дазвольце пазнаёміць Вас з... і руск. Позвольте представить Вам... (знаёмства); беларуск. Зрабіце ласку і руск. Сделайте одолжение (як спроба звярнуць увагу); беларуск. Сардэчна запрашаем і руск. Добро пожаловать (прывітанне-запрашэнне); беларуск. Так, безумоўна і руск. Да, конечна (згода); беларуск. Вельмі ўдзячны, Шчыра дзякую Вам і руск. Большое спасибо, Искренне благодарю Вас (падзяка); беларуск. На жаль, Вы памыляецеся (Вы не маеце рацыі) і руск. К сожалению, вы ошибаетесь (Вы не правы) (нязгода) (І. Навасельцава).

Чаму, на вашу думку, на пытанне «Як справы?» звычайна адказваюць: «Добра», «Нармальна»?

• Выпішыце з тэксту прыклады, што ілюструюць арфаграму «Правапіс суфіксаў дзеясловай».

• Падбярыце і запішыце сінонімы да прыметнікаў з першага сказа. Растлу-мачце, чаму не варта шукаць сінонімы да слова маўленчы. Зрабіце марфа-лагічны разбор аднаго з прыметнікаў.

На пытанне «Як справы?» звычайна адказваюць «Добра» ці «Нармальна», таму што гэтае пытанне ў большасці выпадкаў з’яўляецца формулай ветлівасці, а не праявай глыбокай зацікаўленасці ў справах суразмоўцы. Такі адказ з'яўляецца сацыяльна чаканым, бо, як адзначана ў тэксце, у еўрапейскай і амерыканскай культурах не прынята адказваць, што справы дрэнныя. Гэта спосаб падтрымаць размову, не абцяжарваючы іншага чалавека сваімі праблемамі.

•Выкарыстоўваючы, адказваць, атрымліваюць, улічваць, выкарыстоўваецца.

•Сінонімы да прыметнікаў з першага сказа:

універсальная — агульная, усеагульная;

адмысловую — асаблівую, своеасаблівую.

Не варта шукаць сінонімы да слова маўленчы, таму што гэта адносны прыметнік. Ён утвораны ад назоўніка маўленне і паказвае на прамую адносіну да яго (маўленчы этыкет — этыкет маўлення). У адрозненне ад якасных прыметнікаў, адносныя звычайна не маюць сінонімаў.

Марфалагічны разбор прыметніка:

Адмысловую — прыметнік.

1. Пачатковая форма: адмысловы.

2. Марфалагічныя прыметы: якасны, поўная форма, ужыты ў форме жаночага роду, адзіночнага ліку, вінавальнага склону.

3. У сказе з’яўляецца азначэннем.