Номер 28, страница 22 - гдз по белорусскому языку 11 класс учебник Валочка, Васюковіч

28. Прачытайце разважанні мовазнаўцы А. Багамолавай. Запішыце слова-злучэнні, якія ілюстравалі б дарэчнае ўжыванне прыназоўнікаў пра і аб. Складзіце сказы з імі.

Дзеясловы маўлення, думкі, пачуцця гаварыць, казаць, распытваць, думаць, разважаць, клапаціцца патрабуюць ад назоўнікаў ці займеннікаў формы вінавальнага склону з прыназоўнікам пра: гаварыць пра адносіны, распытваць пра пачуцці, думаць пра яе. У рускай мове слова ўжываецца ў форме меснага склону з прыназоўнікам о (об): говорить об отношениях, расспрашивать о чувствах, думать о ней.

Маўленчая практыка паказвае: часта замест канструкцый з прыназоўнікам пра выкарыстоўваецца словазлучэнне з прыназоўнікам аб і месным склонам назоўніка (займенніка): гаварыць аб адносінах, расспытваць аб пачуццях, думаць аб ёй. Абедзве канструкцыі сінанімічныя, аднак трэба ўлічваць, што яны — з розных сфер ужывання.

Першая (з прыназоўнікам пра) уласціва мастацкай літаратуры і гутарковаму стылю маўлення. Прыназоўнік пра ўжываецца пры выражэнні аб'ектных адносін з назоўнікамі ў форме вінавальнага склону: гаварыць пра мову, думаць пра каханага, разважаць пра эканоміку.

Канструкцыя з прыназоўнікам аб уласціва афіцыйнаму, публіцыстычнаму і навуковаму стылям пры выражэнні аб'ектных адносін з назоўнікамі ў форме меснага склону: Закон аб мове, загад аб залічэнні, паняцце аб дзеяслове.

Ужыванне прыназоўніка аб з'яўляецца нарматыўным у наступ-ных выпадках:

• у выразах, у якіх ужыванне прыназоўніка пра вядзе да неміла-гучнасці, паўтарэння аднолькавых або падобных складаў: пра праблемы, пра прыклады;

• у канструкцыях з вінавальным склонам пры абазначэнні сутык-нення з аб'ектам у выніку руху: разбіць аб камень, кроплі дажджу стукаюць аб шыбы¹;

• ва ўстойлівых народных выразах: аб малаку ног не павалаку; аб адной вадзе сыт не будзеш.

• Выпішыце складаны сказ з рознымі відамі сувязі, пабудуйце яго схему.

• Выпішыце назоўнікі, ужытыя ў форме роднага склону адзіночнага ліку. Растлу-мачце іх правапіс. Запішыце ўласныя прыклады на гэта правіла.

Словазлучэнні з прыназоўнікам пра: думаць пра будучыню, расказваць пра сябра, клапаціцца пра бацькоў.

Сказы:

Кожны малады чалавек павінен думаць пра будучыню.

Мне спадабалася, як ён расказваў пра сябра.

Дзеці павінны клапаціцца пра бацькоў.

Словазлучэнні з прыназоўнікам аб: закон аб друку, даведка аб складзе сям’і, стукнуцца аб сцяну.

Сказы:

Дэпутаты абмяркоўвалі новы закон аб друку.

Для атрымання дапамогі спатрэбілася даведка аб складзе сям’і.

З-за неасцярожнасці можна стукнуцца аб сцяну.

●Складаны сказ з рознымі відамі сувязі: Абедзве канструкцыі сінанімічныя, аднак трэба ўлічваць, што яны — з розных сфер ужывання.

Схема сказа: [ ], аднак [ ], (што ...).

●Назоўнікі ў форме роднага склону адзіночнага ліку: мовазнаўцы, склону, ужывання, літаратуры, маўлення, немілагучнасці, руху, дажджу, сувязі, ліку.

Тлумачэнне правапісу:

Назоўнікі 1-га скланення ў родным склоне маюць канчатак -ы пасля цвёрдых і зацвярдзелых зычных (літаратуры) і -і — пасля мяккіх і г, к, х (мовазнаўцы).

Назоўнікі 2-га скланення мужчынскага роду маюць канчаткі -а(-я) (для адушаўлёных і канкрэтных прадметаў) або -у(-ю) (для абстрактных, зборных паняццяў, рэчываў): склону, руху, дажджу, ліку. Назоўнікі ніякага роду на -нне маюць канчатак -я: ужывання, маўлення.

Назоўнікі 3-га скланення (жаночага роду з нулявым канчаткам) у родным склоне заўсёды маюць канчатак -і: немілагучнасці, сувязі.

Уласныя прыклады (назоўнікі 2-га скланення мужчынскага роду):

Канчатак -а (-я): трактара, дома, інжынера, Мінска.

Канчатак -у (-ю): гаю, ветру, болю, гневу, калектыву.