Номер 31, страница 24 - гдз по белорусскому языку 11 класс учебник Валочка, Васюковіч

31. Прачытайце тэкст. Які з варыянтаў словазлучэння са словам характа-рыстыка вам падаецца найбольш пераканаўчым? Чаму? Прывядзіце аргумен-ты да свайго выбару.

Сінтаксічныя варыянты і літаратурная мова

Слова характарыстыка, як вядома, мае два значэнні: 1) апісанне адметных, адрознівальных уласцівасцей і рыс каго- ці чаго-небудзь (характарыстыка эпохі, характарыстыка літаратурнага твора); 2) афіцыйны дакумент з водзывам аб вучэбнай, службовай, грамад-скай і іншай дзейнасці чалавека (характарыстыка з месца вучобы, абмеркаваць характарыстыку, падпісаць характарыстыку).

Нарматыўным у літаратурнай мове традыцыйна лічылася кіра-ванне слова характарыстыка (у абодвух значэннях) родным скло-нам залежнага кампанента: характарыстыка работы ўстановы, характарыстыка старшага навуковага супрацоўніка. Здольнасць назоўніка характарыстыка кіраваць родным беспрыназоўніковым склонам можна растлумачыць яго семантычнай суадноснасцю з дзея-словам характарызаваць, звычайнае ўжыванне якога — у слова-злучэннях з вінавальным прамога аб’екта (характарызаваць пэйны перыяд, характарызаваць студэнта).

У афіцыйным стылі беларускай літаратурнай мовы, якому ўлас-цівы дакладнасць, адназначнасць, слова характарыстыка ў другім значэнні (як загаловак дакумента) кіруе прыназоўнікава-склонавай формай «на + вінавальны склон»: характарыстыка на лабаранта Ермакова, характарыстыка на інжынера Андруховіча. На развіццё мадэлі «характарыстыка + на + вінавальны» аказалі ўплыў такія канструкцыі, як справа на каго-небудзь, дакументацыя на каго-небудзь.

Такім чынам, загаловак дакумента Характарыстыка на вы-пускніка ўстановы адукацыі нельга лічыць памылкай. Гэта мадэль правамерная ў мове і шырокаўжывальная ў ёй. Разам з тым такі варыянт, на нашу думку, не адмяняе і не выцясняе традыцыйнага Характарыстыка выпускніка ўстановы адукацыі (Паводле Т. Бан-дарэнка).

Прывядзіце доказы (суадносныя з лексічным, марфалагічным, сінтаксічным узроўнямі) таго, што тэкст належыць да навуковага стылю.

Ацаніце зместавую і стылістычную адпаведнасць наступных варыянтаў загалоўкаў да тэксту: Характарыстыка характарыстыкі, Развагі пра характарысты-ку, Характарыстыка ... характарызуе. Чаму яны пярэчаць аўтарскай назве тэксту?

Прааналізуйце сказы з апошняга абзаца тэксту. Чым яны падобныя і чым адрозныя ў сінтаксічных адносінах?

● Выпішыце з тэксту зборны лічэбнік, праскланяйце яго. Раскажыце пра асаблівасці дапасавання і кіравання лічэбнікаў у беларускай мове. Прывядзіце прыклады.

Па заканчэнні ўстановы адукацыі вы атрымаеце дакумент — афіцыйную характарыстыку, якая будзе ўтрымліваць інфармацыю пра вашы дасягненні ў засваенні вучэбных прадметаў, набыткі ў даследчай і праектнай дзейнасці, чалавечыя якасці, уменне працаваць у калектыве.

Напішыце характарыстыку на сябе, пастарайцеся захаваць прынцып аб’ек-тыўнасці пры ацэнцы ўласных заслуг.

Найбольш пераканаўчым мне падаецца традыцыйны варыянт характарыстыка выпускніка (кіраванне родным склонам), паколькі ён з'яўляецца нарматыўным для літаратурнай мовы і семантычна звязаны з дзеясловам характарызаваць (каго?) выпускніка.

Аднак, як слушна адзначана ў тэксце, варыянт характарыстыка на выпускніка (з прыназоўнікам «на» і вінавальным склонам) таксама правамерны і шырокаўжывальны, асабліва ў афіцыйным стылі, дзе патрабуецца дакладнасць і адназначнасць. Гэтая мадэль не з'яўляецца памылковай і выкарыстоўваецца па аналогіі з такімі канструкцыямі, як дакументацыя на каго-небудзь. Такім чынам, выбар залежыць ад кантэксту: для агульнага ўжытку больш пасуе характарыстыка выпускніка, а для афіцыйнага дакумента — характарыстыка на выпускніка.