Номер 111, страница 68, частка 1 - гдз по белорусскому языку 5 класс учебник частка 1 Валочка, Зелянко

111. Прачытайце тэкст. Як хлопчык дапамог чмялю?

Чмель і мурашка

Хлопчык вяртаўся з горада ў сваю родную вёску, што тулілася за лесам. Раптам ён пачуў неспакойнае і непарыўнае гудзенне нейкага насякомага. Хлопчык прыгнуўся да зямлі і ўбачыў вялікага бухматага* чмяля. Небарака* ніяк не мог узляцець. На спіне ў яго сядзела мурашка.

Хлопчык падняў з зямлі ссохлую галінку і нахіліўся над чмялём, каб скінуць з яго пякучую мурашку. Але вызваліць крылатае насякомае ад бяскрылага не ўдавалася, бо чмель бег вельмі хутка. Аднак хлопчык неяк злаўчыўся і скінуў мурашку з чмялінага крыльца.

Вызвалены чмель імгненна ўзняўся ў паветра (Паводле В. Жуковіча).

Колькі малюнкаў вы намалявалі б да тэксту? Апішыце іх словамі.

Вызначце тып тэксту. Абгрунтуйце сваю думку, карыстаючыся схемай.

Прачытайце тую частку тэксту, якая з'яўляецца пачаткам дзеяння. Назавіце ў ёй словы, што служаць для сувязі сказаў у тэксце.

Раскажыце, як дзеянне развівалася, чым закончылася.

Выпішыце з тэксту дзеясловы, якія называюць дзеянні хлопчыка, вызначце іх час. Якую ролю яны выконваюць у апавяданні?

Вусна перакажыце тэкст з апорай на выпісаныя дзеясловы.

Хлопчык скінуў з крыльца чмяля мурашку, якая не давала яму ўзляцець.

Да тэксту можна намаляваць тры малюнкі. Першы малюнак: хлопчык ідзе па сцяжынцы і чуе гудзенне, ён прыгінаецца да зямлі. Другі малюнак: хлопчык галінкай асцярожна скідае мурашку са спіны чмяля. Трэці малюнак: вызвалены чмель узлятае, а хлопчык глядзіць яму ўслед.

Гэты тэкст — апавяданне. Ён мае ўсе часткі, характэрныя для апавядання: пачатак, развіццё і заканчэнне дзеяння.

Частка тэксту, якая з'яўляецца пачаткам дзеяння: «Хлопчык вяртаўся з горада ў сваю родную вёску, што тулілася за лесам. Раптам ён пачуў неспакойнае і непарыўнае гудзённе нейкага насякомага. Хлопчык прыгнуўся да зямлі і ўбачыў вялікага бухматага чмяля». Словы, што служаць для сувязі сказаў у тэксце: раптам, ён, хлопчык.

Дзеянне развівалася так: хлопчык заўважыў, што на спіне чмяля сядзіць мурашка, якая перашкаджае яму. Хлопчык падхапіў сухую галінку і паспрабаваў скінуць мурашку, але чмель хутка бегаў. Нарэшце хлопчык злаўчыўся і скінуў мурашку. Закончылася дзеянне тым, што вызвалены чмель адразу ж узняўся ў паветра.

Дзеясловы, якія называюць дзеянні хлопчыка: вяртаўся (прошлы час), пачуў (прошлы час), прыгнуўся (прошлы час), убачыў (прошлы час), падняў (прошлы час), нахіліўся (прошлы час), злаўчыўся (прошлы час), скінуў (прошлы час). Гэтыя дзеясловы стаяць у форме прошлага часу і дапамагаюць паказаць паслядоўнасць падзей у апавяданні.