Номер 388, страница 226 - гдз по белорусскому языку 7 класс учебник Валочка, Зелянко

388. Раскажыце пра марфалагічныя прыметы часцін мовы. Карыстайцеся наступным планам.

Марфалагічныя прыметы часцін мовы

1. На якія дзве групы дзеляцца марфалагічныя прыметы часцін мовы?

2. Назавіце пастаянныя прыметы самастойных часцін мовы.

3. Якія зменныя прыметы часцін мовы вы ведаеце?

4. У якіх часцінах мовы ёсць нязменныя словы і формы?

5. Раскажыце пра формы дзеяслова.

6. Назавіце састаўныя формы часцін мовы.

7. У чым адметнасць службовых часцін мовы?

1. Марфалагічныя прыметы часцін мовы дзеляцца на дзве групы: пастаянныя (уласцівыя слову ва ўсіх яго формах) і зменныя, або непастаянныя (з'яўляюцца ў слова толькі ў пэўных формах).

2. Пастаянныя прыметы самастойных часцін мовы – гэта агульная граматычная характарыстыка слова. Напрыклад:

для назоўніка: род, адушаўлёнасць/неадушаўлёнасць, тып скланення;

для прыметніка: разрад па значэнні (якасны, адносны, прыналежны);

для дзеяслова: трыванне (закончанае/незакончанае), пераходнасць/непераходнасць, зваротнасць/незваротнасць, спражэнне.

3. Зменныя (непастаянныя) прыметы – гэта прыметы форм слова. Да іх адносяцца:

Склон і лік – у назоўнікаў, прыметнікаў, лічэбнікаў, займеннікаў.

Род – у прыметнікаў, парадкавых лічэбнікаў, займеннікаў, а таксама ў формах адзіночнага ліку прошлага часу і ўмоўнага ладу дзеясловаў.

Ступень параўнання – у якасных прыметнікаў і прыслоўяў.

Лад, час, асоба – у дзеясловаў.

4. Нязменныя словы, якія не маюць форм словазмянення, ёсць сярод розных часцін мовы:

нязменнымі з'яўляюцца ўсе прыслоўі (акрамя якасных на -о, -а), прыназоўнікі, злучнікі, часціцы, выклічнікі;

існуюць нескланяльныя назоўнікі (паліто, метро) і прыметнікі (беж, хакі);

у дзеяслова ёсць нязменныя формы – інфінітыў і дзеепрыслоўе.

5. Дзеяслоў мае розныя формы:

Спрагальныя формы – гэта формы, якія змяняюцца па ладах, часах, асобах, ліках і родах. Яны выступаюць у ролі выказніка.

Неспрагальныя формы – гэта нязменныя формы дзеяслова: інфінітыў (пачатковая форма) і дзеепрыслоўе (абазначае дадатковае дзеянне).

Дзеепрыметнік – асобая форма дзеяслова, якая мае прыметы дзеяслова і прыметніка (змяняецца па родах, ліках, склонах).

6. Састаўныя формы ўтвараюцца з некалькіх слоў (дапаможнага і асноўнага). Яны ёсць у наступных часцін мовы:

у дзеясловаў: форма будучага часу незакончанага трывання (буду чытаць), форма ўмоўнага ладу (чытаў бы);

у прыметнікаў і прыслоўяў: састаўныя формы вышэйшай і найвышэйшай ступеней параўнання (больш складаны, самы складаны);

у лічэбнікаў: састаўныя колькасныя і парадкавыя лічэбнікі (сорак два, сорак другі).

7. Адметнасць службовых часцін мовы (прыназоўнікаў, злучнікаў, часціц) у тым, што яны не маюць самастойнага лексічнага значэння, не з'яўляюцца самастойнымі членамі сказа і не змяняюцца. Іх роля – дапаможная: яны служаць для сувязі слоў і сказаў, а таксама для выражэння розных сэнсавых і эмацыянальных адценняў.