Номер 218, страница 130 - гдз по белорусскому языку 10 класс учебник Валочка, Васюковіч

218. Прачытайце тэкст, утвараючы ад дзеясловаў, запісаных у дужках, дзеепрыметнікі. Дайце тэксту загаловак.

Першае, з чым дарослыя знаёмілі дзяцей, былі цацкі. Для маленькіх каліс(?)ці майстравалі кружолку — драўляны кружок, у цэнтры якога прадз..валі стрыжань з (завастрыць) канцом. З лазовых і в..рбовых пруткоў хлапчукі майстравалі свісткі.

Прасцей за ўсё было зрабіць звычайную пі(с/ш)чалку: прыклаў лісцінку пырнік.. да губ і пі(с/ш)чы.

А як абы(?)сцiся (у/ў)летку жэўжыку без гушкалак? На сукі дрэў, што стаялі побач, клалі тоўстую палку, да якой прывяз(?)валі канцы вяроўкі. Дастаткова (на)сярэдзіну вяроўкі пакласці (не/ня)вялікую дошчачку, каб можна было гушкацца.

Вельмі простым быў драўляны канёк, у якім (нагрэць) жалезным прутком былі (прапаліць) дз(?)ве дзіркі для працягвання вяровачкі. На ніжняй час(?)цы канька замацоўвалі^м тоўсты дрот. Дзеці каталіся па лёдзе на адным каньку, а..штурхоўваючыся другой нагой.

На плоце агарода вешалі вятрак.^СН Ён уяўляў дз(?)ве шырокія лучыны, (звязаць) крыж(?)на(?)крыж і (накалоць) на цвік, які быў (убіць) у палку. Паз(?)ней сталі рабіць драўляны самалёт, што быў (замацаваць) на кіі і (у/ў)перадзе меў прапелер з (выразаць) лучынкі (Паводле А. Лакоткі, С. Барыса).

Растлумачце напісанне арфаграм у словах. Спішыце два апошнія абзацы тэксту, раскрываючы дужкі і ўстаўляючы, дзе трэба, прапушчаныя літары.

Шляхам падбору роднасных слоў растлумачце значэнні слоў кружолка, пішчалка, свісток. Ад якіх слоў яны ўтварыліся? Назавіце ўтваральныя асновы і словаўтваральныя сродкі.

Знайдзіце ў тэксце па пяць-шэсць слоў, што адпавядаюць кожнаму з прыведзеных у табліцы спосабаў марфалагічнага (марфемнага) словаўтварэння. Запішыце словы ў пачатковай форме ў адпаведныя графы табліцы.

Разгледзьце фотаздымак. Якія цацкі на ім адлюстраваны і з чаго яны зроблены? Карыстаючыся рознымі крыніцамі інфармацыі, раскажыце пра беларускія прадпрыемствы, на якіх вырабляюць дзіцячыя цацкі.

Беларускія народныя цацкі

Першае, з чым дарослыя знаёмілі дзяцей, былі цацкі. Для маленькіх калісьці майстравалі кружолку — драўляны кружок, у цэнтры якога прадзёўвалі стрыжань з завостраным канцом. З лазовых і вярбовых пруткоў хлапчукі майстравалі свісткі.

Прасцей за ўсё было зрабіць звычайную пішчалку: прыклаў лісцінку пырніка да губ і пішчы.

А як абысціся ўлетку без гушкалак? На сукі дрэў, што стаялі побач, клалі тоўстую палку, да якой прывязвалі канцы вяроўкі. Дастаткова на сярэдзіну вяроўкі пакласці невялікую дошчачку, каб можна было гушкацца.

Вельмі простым быў драўляны канёк, у якім нагрэтым жалезным прутком былі прапалены дзве дзіркі для працягвання вяровачкі. На ніжняй частцы канька замацоўвалі тоўсты дрот. Дзеці каталіся па лёдзе на адным каньку, адштурхоўваючыся другой нагой.

На плоце агарода вешалі вятрак. Ён уяўляў дзве шырокія лучыны, звязаўшы крыж-накрыж і накалоўшы на цвік, які быў убіты ў палку. Пазней сталі рабіць драўляны самалёт, што быў замацаваны на кіі і ўперадзе меў прапелер з выразанай лучынкі.

Кружолка — драўляны кружок, які коцяць па зямлі з дапамогай палкі. Слова ўтворана ад назоўніка кружок пры дапамозе суфікса -лк- (суфіксальны спосаб).

Пішчалка — народны музычны інструмент у выглядзе дудачкі, які выдае пісклівы гук. Слова ўтворана ад дзеяслова пішчаць пры дапамозе суфікса -лк- (суфіксальны спосаб).

Свісток — прылада для атрымання свісту. Слова ўтворана ад дзеяслова свістаць пры дапамозе суфікса -ок- (суфіксальны спосаб).

На фотаздымку адлюстраваны керамічныя цацкі-свістулькі ў выглядзе птушак. Яны зроблены з гліны.

У Беларусі існуе шэраг прадпрыемстваў, якія вырабляюць дзіцячыя цацкі. Найбольш вядомым з'яўляецца СТАА «ПП Палессе» ў горадзе Кобрын, якое выпускае шырокі асартымент пластмасавых цацак. У Мінску працуе ААТ «Актуаль», якое спецыялізуецца на вытворчасці лялек. Драўляныя цацкі вырабляюць такія прадпрыемствы, як ААТ «ФанДАК» (Бабруйск) і ЗАТ «СДТ» («Свет драўляных цацак»). Акрамя буйных фабрык, традыцыйныя народныя цацкі, у тым ліку керамічныя, ствараюць у шматлікіх цэнтрах рамёстваў і прыватных майстэрнях па ўсёй краіне.