Номер 260, страница 159 - гдз по белорусскому языку 10 класс учебник Валочка, Васюковіч

260. Прачытайце ўрывак з паэмы Я. Коласа «Новая зямля». Вызначце тып маўлення. Абгрунтуйце сваю думку.

Вось як жывога дзядзьку бачу,

Я тут партрэт яго зазначу.

Ён невысок, не надта ёмак,

Ды карчавіты і няўломак,

А волас мае цёмна-русы,

І зухаўскіяЛ яго вусы

Умеру доўгі, густаваты,

Угору чуць канцы падняты;

А вочы шэры, невялічкі,

Глядзяць прыветнаМ, як сунічкі,

Але раптоўна і адразу

Не расчытаеш іх выразу...

Знайдзіце ў тэксце прыметнікі ў кароткай форме. Вызначце іх лік, род (калі магчыма), сінтаксічную ролю. З якой мэтай аўтар выкарыстоўвае ў тэксце кароткія прыметнікі?

Падбярыце антонім да слова няўломак.

Растлумачце напісанне не з рознымі часцінамі мовы.

Запішыце выдзеленыя назоўнікі ў форме роднага і меснага склонаў адзіночнага ліку. Абгрунтуйце напісанне канчаткаў.

Спішыце другі сказ тэксту, падкрэсліце прыметнікі як члены сказа, вызначце канчаткі.

Разгледзьце ілюстрацыю В. Шаранговіча да паэмы Я. Коласа «Новая зямля». Знайдзіце на ёй выяву дзядзькі Антося. Якія рысы характару героя ўдалося перадаць мастаку? Карыстаючыся зместам тэксту і ілюстрацыяй, апішыце дзядзьку Антося.

Тып маўлення — апісанне, бо ў тэксце ствараецца слоўны вобраз дзядзькі Антося, апісваецца яго знешнасць і характар.

Прыметнікі ў кароткай форме:

Аўтар выкарыстоўвае кароткія прыметнікі, каб зрабіць апісанне больш выразным, лаканічным і падкрэсліць пастаянныя, характэрныя рысы героя.

Антонім да слова няўломак — пакорлівы, падатлівы.

Растлумачэнне напісання не:

невысок — разам, бо прыметнік можна замяніць сінонімам без «не» (нізкі).

не надта — асобна, бо «не» ўжываецца з прыслоўем.

не расчытаеш — асобна, бо «не» з дзеясловамі пішацца асобна.

Назоўнік волас у родным і месным склонах адзіночнага ліку:

Р. скл. — воласа (назоўнік м.р. 2-га скланення).

М. скл. — (на) воласе (назоўнік м.р. 2-га скланення).

Другі сказ тэксту: Ён невысок, не надта ёмak, ды карчавіты і няўломак. Прыметнікі ў сказе (невысок, ёмak, карчавіты, няўломак) з'яўляюцца часткай састаўнога іменнага выказніка. Канчаткі: невысок (нулявы), ёмak (нулявы), карчавіты (-ы), няўломак (нулявы).

На ілюстрацыі В. Шаранговіча дзядзька Антось — гэта, хутчэй за ўсё, мужчына ў цэнтры, які чытае кнігу. Мастаку ўдалося перадаць такія рысы яго характару, як сур'ёзнасць, разважлівасць, унутраная годнасць і аўтарытэт у сям'і.

Дзядзька Антось — чалавек невысокага росту, але фізічна моцны, каржакаваты і непахісны духам («няўломак»). У яго цёмна-русыя валасы і «зухаўскія» вусы. Яго позірк прыветлівы, але часам становіцца загадкавым і незразумелым. З тэксту і ілюстрацыі паўстае вобраз мудрага, працавітага і паважанага чалавека, які з'яўляецца духоўнай апорай сваёй сям'і.