Номер 244, страница 166 - гдз по белорусскому языку 11 класс учебник Валочка, Васюковіч

244. Расказваючы пра жыццё, творчасць людзей або звяртаючыся да ўласных вытокаў, мы з пяшчотай узгадваем свае родныя мясціны, называючы іх малой радзімай. Васіль Жуковіч пярэчыць гэтаму ўстойліваму выразу. Пракаменціруйце пазіцыю паэта.

Спішыце тэкст, пастаўце знакі прыпынку. Вусна вызначце тып сказаў.

Радзіма малой не бывае

Існуюць малы пералесак пясок

Малыя палянка і поле...

А край дзе ступіў ты найпершы свой крок

малым не бывае ніколі.

Існуюць малая трава і лаза

Крыніцы вузенькае ложа.

А край дзе ты першае слова сказаў

Малым называцца^с не можа.

Радзіма... У ёй да сканчэння вякой

Прастору душа набывае.

Магчыма бывае малая любой

Святыні малой не бывае.

Растлумачце выкарыстанне формы множнага ліку выказніка ў першай і другой страфе верша. Прывядзіце сказы-прыклады на ўжыванне выказніка ў адзіночным і множным ліку пры дзейніку, выражаным колькасна-іменным словазлучэннем.

Зрабіце сінтаксічны разбор сказаў з састаўным іменным выказнікам.

Паэт Васіль Жуковіч у вершы «Радзіма малой не бывае» аспрэчвае ўстойлівы выраз «малая радзіма». Ён сцвярджае, што паняцце Радзімы нельга вымяраць фізічнымі памерамі. Для чалавека месца, дзе ён зрабіў першы крок і сказаў першае слова, з'яўляецца святыняй. Гэта выток жыцця, духоўны прастор, які не можа быць «малым». Такім чынам, пазіцыя паэта заключаецца ў тым, што значнасць Радзімы для асобы велізарная і свяшчэнная, незалежна ад яе геаграфічнага маштабу.

Радзіма малой не бывае

Існуюць малы пералесак, пясок.
Малыя палянка і поле...
А край, дзе ступіў ты найпершы свой крок,
малым не бывае ніколі.

Існуюць малая трава і лаза,
Крыніцы вузенькае ложа.
А край, дзе ты першае слова сказаў,
малым называцца не можа.

Радзіма... У ёй да сканчэння вякоў
прастору душа набывае.
Магчыма, бывае малая любоў,
Святыні малой не бывае.

У першай і другой страфе верша выказнік існуюць ужыты ў форме множнага ліку, таму што ён адносіцца да некалькіх аднародных дзейнікаў (пералесак, пясок; трава і лаза).

Прыклады ўжывання выказніка пры дзейніку, выражаным колькасна-іменным словазлучэннем:

Адзіночны лік: На паляне расло шмат грыбоў.

Множны лік: Два хлопчыкі весела бегалі па двары.

Сінтаксічны разбор сказаў з састаўным іменным выказнікам:

А край, дзе ступіў ты найпершы свой крок, малым не бывае ніколі.

Сказ апавядальны, няклічны, складаназалежны з даданай азначальнай часткай.

1) Галоўная частка: А край малым не бывае ніколі. Двухсастаўны, развіты, поўны.

край – дзейнік, выражаны назоўнікам.

не бывае малым – састаўны іменны выказнік (дзеяслоў-звязка бывае + іменная частка малым, выражаная прыметнікам).

ніколі – акалічнасць часу, выражаная прыслоўем.

2) Даданая частка: дзе ступіў ты найпершы свой крок. Двухсастаўны, развіты, поўны.

ты – дзейнік, выражаны займеннікам.

ступіў – просты дзеяслоўны выказнік.

дзе – злучальнае слова, акалічнасць месца.

крок – дапаўненне, выражанае назоўнікам.

свой, найпершы – азначэнні, выражаныя займеннікам і прыметнікам.

А край, дзе ты першае слова сказаў, малым называцца не можа.

Сказ апавядальны, няклічны, складаназалежны з даданай азначальнай часткай.

1) Галоўная частка: А край малым называцца не можа. Двухсастаўны, развіты, поўны.

край – дзейнік, выражаны назоўнікам.

не можа называцца малым – састаўны іменны выказнік (звязка можа называцца + іменная частка малым, выражаная прыметнікам).

2) Даданая частка: дзе ты першае слова сказаў. Двухсастаўны, развіты, поўны.

ты – дзейнік, выражаны займеннікам.

сказаў – просты дзеяслоўны выказнік.

дзе – злучальнае слова, акалічнасць месца.

слова – дапаўненне, выражанае назоўнікам.

першае – азначэнне, выражанае парадкавым лічэбнікам.