Кантрольныя пытанні і заданні, страница 159 - гдз по белорусскому языку 7 класс учебник Валочка, Зелянко

КАНТРОЛЬНЫЯ ПЫТАННI I ЗАДАННI

1. Назавіце ўсе самастойныя часціны мовы.

2. Якая часціна мовы называецца прыслоўем?

3. У якія словазлучэнні можа ўваходзіць прыслоўе? Ці можа быць прыслоўе галоўным словам у словазлучэнні? Прывядзіце прыклады.

4. Якімі членамі сказа бывае прыслоўе?

5. Што агульнага ў прыслоўяў з іншымі самастойнымі часцінамі мовы? Чым адрозніваюцца прыслоўі ад іншых самастойных часцін мовы?

6. Якія прыслоўі маюць формы ступеней параўнання? Назавіце спосабы ўтварэння іх форм.

7. Якімі спосабамі і ад якіх часцін мовы ўтвараюцца прыслоўі?

8. З якой мэтай могуць ужывацца прыслоўі ў тэксце?

9. Як пішуцца не (ня), ні з прыслоўямі? Што агульнага ў правілах напісання не (ня), ні з прыслоўямі, назоўнікамі, прыметнікамі, дзеясловамі?

10. Якія прыслоўі пішуцца праз дэфіс? Словы якіх яшчэ часцін мовы пішуцца праз дэфіс?

1. Назоўнік, прыметнік, лічэбнік, займеннік, дзеяслоў, прыслоўе.

2. Прыслоўе – гэта самастойная нязменная часціна мовы, якая абазначае прымету дзеяння, стану, якасці або іншай прыметы і адказвае на пытанні дзе?, куды?, адкуль?, калі?, як?, у якой ступені?, з якой мэтай?, па якой прычыне?

3. Прыслоўе можа ўваходзіць у словазлучэнні, дзе яно паясняе дзеяслоў (ісці пешшу), прыметнік (вельмі высокі), іншае прыслоўе (надзвычай хутка) або назоўнік (кава па-варшаўску). Прыслоўе можа быць галоўным словам у словазлучэнні, калі яно паясняецца іншым прыслоўем, напрыклад: вельмі добра, зусім побач.

4. У сказе прыслоўе звычайна з'яўляецца акалічнасцю. Радзей яно выконвае ролю выказніка (На вуліцы ціха.) або азначэння (Размова сам-насам.).

5. Агульнае паміж прыслоўем і іншымі самастойнымі часцінамі мовы тое, што яно мае лексічнае значэнне і з'яўляецца членам сказа. Адрозніваецца прыслоўе тым, што гэта нязменная часціна мовы, яно не мае канчаткаў і не змяняецца па родах, ліках і склонах (за выключэннем якасных прыслоўяў на -а (-о), -е, якія маюць ступені параўнання).

6. Формы ступеней параўнання маюць якасныя прыслоўі, утвораныя ад якасных прыметнікаў, якія заканчваюцца на -а (-о), -е. Спосабы ўтварэння: вышэйшая ступень утвараецца з дапамогай суфіксаў -ей (-эй), -ш (весела – весялей) або аналітычна з дапамогай слоў больш (болей), менш (меней) (больш весела); найвышэйшая ступень утвараецца дабаўленнем прыстаўкі най- да формы вышэйшай ступені (найвесялей) або аналітычна з дапамогай слоў найбольш, найменш ці за ўсіх (весялей за ўсіх).

7. Прыслоўі ўтвараюцца ад розных часцін мовы: ад прыметнікаў (ціхі → ціха), назоўнікаў (верх → уверсе), лічэбнікаў (двое → удвух), займеннікаў (мой → па-мойму), дзеясловаў (маўчаць → моўчкі). Спосабы ўтварэння: суфіксальны (даўн-і → даўн-о), прыставачны (заўтра → паслязаўтра), прыставачна-суфіксальны (беларуск-і → па-беларуску), складанне асноў (штодзень), пераход іншых часцін мовы ў прыслоўі.

8. У тэксце прыслоўі ўжываюцца для канкрэтызацыі дзеяння або прыметы, для ўдакладнення абставін (месца, часу, спосабу дзеяння), а таксама для стварэння мастацкай выразнасці, эмацыянальнай афарбоўкі і ацэначнасці выказвання.

9.Не (ня) з прыслоўямі пішацца разам, калі слова без не не ўжываецца (нельга), калі можна замяніць сінонімам без не (нямнога – мала), а таксама ў адмоўных прыслоўях (некалі, недзе). Асобна не пішацца пры супрацьпастаўленні (не хутка, а павольна). Ні пішацца разам у складзе адмоўных прыслоўяў (нідзе, ніколі). Агульным з'яўляецца правіла напісання не разам са словамі, якія без не не ўжываюцца, і магчымасць замяніць на сінонім для назоўнікаў, прыметнікаў і прыслоўяў. З дзеясловамі не пішацца пераважна асобна.

10. Праз дэфіс пішуцца прыслоўі з прыстаўкай па- і суфіксамі -ому, -аму, -яму, -ску, -цку, -ы (па-новаму, па-беларуску); утвораныя ад парадкавых лічэбнікаў з прыстаўкай па- (па-першае); утвораныя паўтарэннем слоў або асноў (ціха-ціха); з часціцамі -небудзь, -колечы, -сьці, кое- (кой-) (дзе-небудзь, кое-як). Праз дэфіс таксама пішуцца складаныя прыметнікі (светла-зялёны), складаныя назоўнікі (прэс-канферэнцыя), займеннікі з часціцамі -небудзь, -сьці, кое- (хто-небудзь, што-сьці, кое-хто).